• Spotkania
• Konkursy
• Kursy
• Wystawy
• Galeria
• Publikacje
• O nas
• Kontakt

Darmowy Kurs Podstaw Kompozycji - Część 1

Jan Gackowski

1. Powstanie obrazu fotograficznego

Przed przystąpieniem do wykonania zdjęcia fotograficznego musimy od siebie, jako twórcy, uzyskać odpowiedz na wiele pytań:

• Jakim aparatem fotograficznym będę fotografował?
• Jaką błonę fotograficzną użyję do tego tematu?
• Jaki obiektyw należy zastosować do tego tematu?
• Jakie głębie ostrości (nieostrości) zastosuję aby podkreślić temat główny?
• Jaki jest kontrast oświetlenia?
• Czy będę używał oświetlenia zastanego?
• Jak dokonać zmiany oświetlenia?
• Jaki będzie kontrast  przedmiotu?
• Jaki kontrast chcę uzyskać na pozytywie?
• Jaki będzie ruch lub bezruch aparatu, przedmiotów fotografowanych?
• Jak wybrać kadr?

Już w tym momencie decyduje się jaki obraz fotograficzny powstanie. Jeśli nie sumiennie odpowiem na któreś z pytań, oglądając produkt końcowy mogę być zaskoczony efektem: chciałem inny obrazek a mam co innego.

2. Kadrowanie

Kadrowanie obrazu oznacza wybór fragmentu rzeczywistości, który chcemy przedstawić.
Kadr obejmuje nie tylko obiekt sportretowany na obrazie, lecz także otoczenie (tło).
Kadr pokazuje kształty, przestrzeń, kolory. Wybór kadru polega na ustaleniu granic tak, żeby elementy obrazu znalazły się w sposób estetyczny, interesujący, przyciągający uwagę odbiorcy.

Jeśli w umyśle twórcy powstaje tylko wątpliwość co do wyboru kadru to powinien odstąpić od zamiaru zrobienia zdjęcia. Wybór kadru musi być bardzo staranny, zwłaszcza gdy fotografujemy na materiałach odwracalnych (mała możliwość poprawy).

Od tego miejsca zaczyna się udręka twórcy o poprawną kompozycję.

3. Punkt widzenia

Fotograf chcąc uzyskać poprawny wynik musi przed wykonaniem fotografii ustalić punkt, z którego obserwuje odtwarzany przedmiot, musi znaleźć punkt widzenia.
Zmiana punktu widzenia powoduje zmianę układu perspektywicznego przedmiotu na płaskim obrazie.

Na ustalenie punktu widzenia wpływają dwa czynniki:

• Kierunek, z którego obserwujemy przedmiot,
• Odległość od punktu widzenia do przedmiotu.

Obraz widziany z tego samego punktu i w tym samym kierunku jest inny dla oka ludzkiego i inny dla obiektywu fotograficznego.

Najczęściej bierzemy pod uwagę kierunek widzenia leżący w płaszczyźnie poziomej. Nie przywiązujemy niestety większej wagi do kierunku odchylenia od tej płaszczyzny, tj. kierunek z góry i z dołu.

Fotografowanie z wysokości 120-180 cm daje w wyniku obraz prawidłowy, rzeczywisty pod względem dokumentalnym i psychologicznym, jednak prowadzi do „powszechności spojrzeń”.

Dopiero fotografowanie z dołu lub z góry daje możliwość osiągnięcia ujęć nowych, ciekawych, oryginalnych (czasem niespodziewanych). Takie spojrzenie odkrywa nowy kształt, a czasem nieznane treści.

4. Ostrość elementu kompozycji

Jedną z typowych cech techniki fotograficznej jest możliwość regulowania stopnia ostrości, a właściwie nieostrości obrazu. Wiele jest układów nieostrości oraz układów, w których nieostrość występuje obok ostrości.

• Gdy wszystkie przedmioty na polu obrazu są ostre i to (praktycznie) jednakowo ostre.
• Gdy jeden przedmiot na zdjęciu jest ostry a inny leżący w innym planie nieostry.
• Uwaga! W tym przypadku temat główny powinien być ostry.
• Gdy w środku pola obrazu przedmioty są ostre, zaś przy brzegach mniej ostre.

Stosując odpowiednie układy ostrości obrazu możemy na nim osiągnąć rozmaite efekty nastroju.

Umiejętność kierowania ostrością obrazu jest jednym z najciekawszych zadań fotografa, jego doskonałym narzędziem przy pomocy którego potrafi on wyróżnić w fotografii swoją koncepcje twórczą.

5. Zasada pierwszego planu

Przekształcając przedmiot przestrzenny w jego płaski obraz powinniśmy pamiętać, żeby na naszym zdjęciu zachować jego przestrzenny charakter.

Na zdjęciu natomiast większość cech przestrzennych znika ponieważ stanowi ono płaszczyznę. Pozostają jedynie dwie cechy, które możemy wykorzystać do uzyskania wdrożenia przestrzeni. Są to:

• Perspektywa geometryczna
• Perspektywa powietrzna

Perspektywa geometryczna polega na tym, że przedmioty dalsze posiadają na zdjęciu mniejsze rozmiary od przedmiotów bliższych.
Perspektywa powietrzna powoduje, że dalsze przedmioty są bardziej zamglone, mniej kontrastowe od bliższych. Gdy jeden element obrazu umiejscowimy bliżej aparatu, inny zaś dalej, porównując ich wielkość, otrzymamy wrażenie przestrzeni.
Przedmiot znajdujący się najbliżej aparatu nie musi być tematem głównym zdjęcia, i najczęściej nie jest. Przedmiot pierwszoplanowy będzie nam służył wówczas jedynie do uzyskania wrażenia przestrzeni.

Pierwszym planem może być np. przedmiot martwy zwierze, człowiek.
Musimy pamiętać o tym, aby pierwszy plan nie odciągał uwagi i nie zasłaniał tematu głównego. Dlatego należy do tego celu wybierać przedmioty stosunkowo mało urozmaicone albo ażurowe, np. gałęzie, rzadkie liście czy krata.

6. Kompozycja tonalna

Najbardziej charakterystycznym elementem kompozycji dla fotografii jest barwa, czyli wartości tonalne obrazu zawarte w skali tonalnej. Mimo małej różnicy tonalnej w obrazach fotograficznych możemy osiągnąć duży ładunek prawdy, w umiejętny sposób zestawiając obok siebie poszczególne tony.

Oglądając zdjęcia i kwalifikując je pod względem tonalnym używamy określeń: Kontrastowe (twarde) lub mało kontrastowe (miękkie, szare, mdłe).
Na układ tonalny obrazu wpływa tonalność samego przedmiotu, jego kontrastu, barwa, oświetlenie, opracowanie laboratoryjne (szczególnie pozytywu).

Fotograf nie musi bynajmniej wiernie zachować tonalności przedmiotu, musi ją natomiast odtworzyć stosownie do fotografowanego przedmiotu.
Komponując obraz pod względem tonalnym możemy przyjąć następujące zasady:

• Motyw tematu głównego powinien w stosunku do tła stanowić największy kontrast sąsiadujących na obrazie plan. Pozostałe elementy obrazu powinny mniej kontrastować z tłem.
• Na granicach przedmiotów przejścia powinny być raptowne, przejścia zaś na ich powierzchniach, powstałe najczęściej na skutek światłocienia, łagodne.
• Największe kontrasty należy umieszczać w punktach dyspozycyjnych.
• Jeden niewielki akcent o tonalności białej (na ciemnym tle) lub czarny (na jasnym tle) wystarczy do zaakcentowania kontrastu obrazu.

7. Ocena zdjęcia

• Odpowiednie rozmieszczenie tematu głównego
• Subtelność
• Zwartość kompozycji
• Bogactwo inwencji twórczej
• Układ linii
• Kolor
• Stosunki walorowe
• Wrażliwości na odcienie

Można przyswoić sobie rzemieślniczą zręczność, można nauczyć się sztuczek technicznych, ale to jeszcze nie tworzy sztuki. Dla treści plastycznych nie ma bezpośrednich, odpowiednich słów.

Nie możne nauczyć się czytać dzieła sztuki ten, kto nie kształci swego widzenia plastycznego i nie ma potrzeb estetycznych w tym kierunku.